Sự cố môi trường, bao gồm các thảm họa thiên nhiên (bão, lũ lụt), cháy rừng, các vụ nổ nhà máy công nghiệp, tràn dầu và hóa chất, khủng bố… thường xảy ra bất ngờ song lại đe dọa nghiêm trọng và ảnh hưởng lâu dài tới an toàn, sức khỏe cộng đồng và sự phát triển kinh tế – xã hội. Do đó, nếu các biện pháp ứng phó sự cố môi trường được thực hiện một cách kịp thời và phù hợp sẽ giúp giảm thiểu tối đa các tác động tiêu cực đối với môi trường và đời sống người dân, giảm bớt gánh nặng cho phúc lợi xã hội.
Thực tế cho thấy, những sự cố môi trường ở quy mô lớn (quy mô thảm họa) thường vượt quá dự đoán và để lại hậu quả lâu dài, nặng nề. Kinh nghiệm trong đối phó với sự cố môi trường thường bộc lộ nhiều bất cập. Vì vậy, để công tác ứng phố sự cố môi trường được chủ động và thực sự mang lại hiệu quả thì ngay từ đầu cần chú trọng công tác chuẩn bị và có kế hoạch cụ thể, biện pháp phù hợp để sẵn sàng đối phó, giảm thiểu tối đa các thiệt hại mà sự cố gây ra.
Trước tiên, cần có chế tài phòng ngừa sự cố ngay từ giai đoạn xây dựng dự án đầu tư và cưỡng chế thi hành các quy định pháp luật về phòng ngừa sự cố môi trường trong suốt quá trình hoạt động của dự án.
Thứ hai, cần tăng cường năng lực của các cơ quan liên quan trong thẩm định và giám sát các dự án đầu tư tuân thủ các quy định pháp luật, đặc biệt các quy định về bảo vệ môi trường.
Thứ ba, hoàn thiện hệ thống luật pháp về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục và xử lý sự cố môi trường. Đồng thời, thực hiện điều chỉnh kịp thời để có các qui định hợp lý, hướng dẫn cụ thể các điều khoản về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục và xử lý sự cố môi trường, bao gồm cả các quy trình và thủ tục cảnh báo, đánh giá xác định thiệt hại và yêu cầu bồi thường thiệt hại do sự cố môi trường.
Cuối cùng, để nâng cao hiệu quả và có tính răn đe thì hệ thống luật pháp cần hoàn thiện các quy định về xử lý (kinh tế hoặc phạt tù) đối với các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp gây ra sự cố hủy hoại môi trường. Việc bồi thường thiệt hại phải được tính toán cụ thể, chi tiết cả về vật chất, tinh thần và sức khỏe. Cơ quan nhà nước có thể đề xuất phạt tù đối với các cá nhân đứng đầu, chịu trách nhiệm chính trong các vụ việc gây sự cố môi trường có tính chất đặc biệt nghiêm trọng nhằm tăng cường hơn nữa tính nghiêm minh của pháp luật, bảo vệ quyền lợi của toàn xã hội, cộng đồng và người dân.